تعریف کلی : بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) را اصطلاحاً HSE گفته می‌شود که حروف آن مخفف کلمات زیر هست:
H: Health بهداشت‌کار
S: Safety ایمنی کار
E: Environment محیط‌زیست

مقدمه:

بهداشت و ایمنی از سال ۱۸۸۵ میلادی باهم مطرح شده اند و هر جا که ایمنی مطرح شده است سخن از بهداشت و محیط نیز به میان آمده است. مباحث ایمنی بعد از انقلاب صنعتی به دلایل افزایش آمار مرگ‌ومیر کارگران مطرح گردید. مسائل محیط‌زیست نیز بعد از انقلاب صنعتی به وجود آمد و به شکل حادی مطرح گردید. همچنین به دلیل شرایط و سنگینی کار در معادن زغال‌سنگ و افزایش بیماری‌های ناشی از کار در میان کارگران، بحث بهداشت نیز مطرح گردید و در گام بعدی ارتباط بین بیماری و وقوع حادثه کشف گردید. به‌عبارت‌دیگر، وقتی کارگری بیمار شود حادثه می‌آفریند یا اینکه دچار حادثه می‌شود . با افزایش بیماری‌ها نیز حوادث افزایش می‌یابد و این‌ها به‌گونه‌ای به یکدیگر متصل هستند. به جهت اهمیت این موضوع می‌بینیم که در قانون کار آمریکا که در سال ۱۹۷۰ تصویب‌شده است بخشی تحت عنوان ((رایت تونو)) گنجانده‌شده است که بر حق کارکنان و کارگران نسبت به شناخت خطرات و مشکلات محیط کارشان تصریح دارد. این مسئله یکی از حقوق کارکنان است و باید توسط کارفرمایان به آگاهی آنان برسد تا بدانند در چه محیطی کار کنند و در این صورت موضوع تعهد که از الزامات HSE است در او ایجاد می‌شود و می‌تواند به‌عنوان یک همکار و همراه به کارکنان کمک کند. که این قانون به‌عنوان ارگونومی HSE مطرح است. لذا به‌طورکلی می‌توان گفت که واژه ایمنی مترادف با امنیت هست به عبارتی امنیت هر موسسه و محیط کاری و حتی هر کشوری ، درگرو ایمنی و رعایت مسائل و تکنیک‌های کاربردی و عملی مربوط به آن می‌باشد. لذا اگر بخواهیم محیط امنی در محل کار خود و حتی در کشور خود به وجود بیاوریم و نیروی انسانی در آن احساس امنیت کند و تجهیزات، ساختمان‌ها و امکانات به بهترین شکل مورداستفاده قرار بگیرند، باید محیط ما ایمن باشد . بنابراین در تعریف HSE به‌طورکلی تر می‌توان ابعاد زیر را نیز عنوان نمود:  فنی،پزشکی، فرهنگی و اجتماعی –  رفتاری و روانی

در حقیقت HSE، موضوعات بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست را در پروژه‌ها تحت کنترل خود درمی‌آورد؛ به‌عبارت‌دیگر در هرکدام از شاخه‌های HSE، مواردی گنجانده‌شده که هر یک به‌تنهایی شامل موارد متعددی می‌باشد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود.
بهداشت (Health): در سازمان، موضوع بهداشت که شامل بهداشت عمومی (فردی) بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای می‌شود حائز اهمیت است. بهداشت فردی به‌سلامت مجموعه افراد مربوط می‌شود و بهداشت محیط پیرامون سازمان را دربرمی گیرد و بهداشت حرفه‌ای نیز شامل یک سری آنالیزهای شغلی می‌شود.
ایمنی (Safety): در هر سازمان، یک سری مخاطرات ایمنی وجود دارد که در صورت عدم رفع آن مغایرت‌ها ممکن است منجر به حوادثی شود.
درزمینهٔ ایمنی در سازمان، مسائل گسترده‌ای مطرح می‌شود که خود شامل چند دسته است. دسته اول مربوط به ایمنی در عملیات می‌باشد که خود شامل کار در ارتفاع، جوشکاری و برشکاری، ایمنی تجهیزات و ماشین‌آلات و… می‌باشد. دسته دوم مربوط به ایمنی در سازمان است که شامل ایمنی انبار، مدیریت حریق، محصورسازی، علائم هشداردهنده و … می‌باشد. و دسته سوم شامل ایمنی اشخاص در سازمان می باشدکه شامل حذف یا کاهش مخاطرات و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی است.
محیط‌زیست (Environment): محیط‌زیست محیطی است شامل هوا، آب، خاک، منابع طبیعی، گیاهان، جانوران، انسان‌ها و روابط متقابل بین آن‌ها که سازمان در آن فعالیت می‌نماید. محیط می‌تواند از درون یک سازمان تا سیستم محلی، منطقه‌ای و جهانی گسترش یابد. لازم به ذکر است فعالیت‌های سازمان دارای جنبه‌های محیط زیستی می‌باشد که می‌تواند با محیط‌زیست تأثیر متقابل داشته باشد.

ایمنی فنی در HSE

ایمنی فنی در تمام فعالیت‌های نفتی لحاظ می‌شود. چیزی که برای ایمنی فنی بسیار حائز اهمیت است اعمال ایمنی در مرحله طراحی است.  در مرحله طراحی خطرات احتمالی باید شناسایی و حذف شوند؛ شناسایی خطرات در زمان طراحی بسیار اقتصادی‌تر و عملی‌تر از زمانی ‌است که به افراد یا دارایی‌ها آسیب رسیده باشد.

تیم متخصصی که در زمینه ایمنی فنی فعالیت می‌کند باید قدرت ارزیابی خطرات و ریسک‌های احتمالی را داشته باشد و این نظارت به سیستم مدیریت HSE یا همان HSE- MS مربوط می‌شود.

سیستم مدیریت HSE

هدف از ارائه سیستم مدیریت سلامت و ایمنی HSE  یک چارچوب استاندارد بر اساس  ISO 14001  و ISO45001:2016  است که حفظ سلامت، بهداشت، ایمنی و محیط زیست را در برابر خطرات تضمین کند. سیستم مدیریت HSE  باید به عنوان بخشی از فعالیت‌های سازمان اجرا شود.

(نکته: ISO 45001:2016 جایگزین OHSAS18001:2007  شده است.)

 مزایای پیاده سازی سیستم مدیریت HSE

• بهبود سلامتی و ایمنی و افزایش کارایی کسب و کار با توجه به کاهش میزان حوادث
• بهبود روابط و ایجاد صمیمیت بیش‌تر. وقتی کارکنان متوجه نگرانی شما نسبت به سلامتی‌شان می‌شوند.
• حس مهم بودن می‌کنند، انرژی مثبتی در فضای کاری برقرار می‌شود که موجب افزایش بهره وری در کار می‌شود.
• اعتماد بانک‌ها و سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری را برای همکاری بهتر جلب می‌کنید.
• هدفمند بود و ایجاد یکپارچگی در کل سازمان.
• آمادگی برای شرایط بحرانی.

مهم ترین وظایف مهندس HSE (بهداشت حرفه ای)

جهت دستیابی به شرایط ایده آل و رفع مشکلات موجود در محیط های کاری، ابتدا باید عوامل زیان آور توسط فردی دانش آموخته که از او با عنوان مهندس بهداشت حرفه ای یاد می شود شناسایی شود.

این عوامل شامل موارد زیر می شوند:

• فیزیکی
• شیمیایی
• بیماری ها
• حوادث

وظیفه اصلی یک مهندس HSE چیزی جز این نیست که در درجه اول، با اولویت قرار دادن ایمنی در محیط های کاری و با پیشگیری و به حداقل رساندن جراحات و عوارض شغلی، این گونه دردها و رنج ها را کاهش داده و برای هر چه بهتر کردن وضعیت کارگران زحمتکش تلاش کند.

از دیگر وظایف مهندس بهداشت حرفه ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. بازرسی فنی محیط کار
2. اندازه گیری و ازریابی عوامل زیان آور فیزیکی و شیمیایی، ارگونومیک و زیست شناسی محیط کار
3. بررسی روش های متداول کار در کارگاه ها و ارایه روش بهینه
4. پیشگیری از بیماری ها و حوادث شغلی در همه حرفه ها
5. بررسی وسیله های حفاظت فردی و راهنمایی در چگونگی استفاده از آن ها
6. تشکیل پرونده پزشکی پرسنل و بررسی وضعیت سلامتی آن ها